Skýrslu um svæðisbundið hlutverk Akureyrar skilað til ráðherra
Í gær afhenti Birgir Guðmundsson, prófessor við HA Sigurði Inga Jóhannssyni, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra, skýrslu starfshóps og RHA um svæðisbundið hlutverk Akureyrar. Megintillaga starfshópsins er að Akureyri, með bakland í nærliggjandi svæði, verði flokkuð í byggðastefnu stjórnvalda sem svæðisborg með skilgreinda ábyrgð og skyldur sem þjóni íbúum og atvinnulífi í landshlutanum og eftir atvikum á landsvísu. Starfshópurinn var skipaður af ráðherra í október 2020 og átti samstarf við Rannsóknastofnun Háskólans á Akureyri, Byggðastofnun og SSNE við gerð skýrslunnar.
Í tillögunum kemur fram að þetta tryggi best sjálfbæra þróun allra byggða á Norðurlandi og austur um land. Það skapi nýja og áhugaverða valkosti í búsetu á landinu og styrki þannig samkeppnisstöðu Íslands í heild gagnvart útlöndum. Lagt er til að Akureyri verði sérstakt byggðastig milli höfuðborgar og stærri þéttbýliskjarna og fái bæði aukið vægi í samskiptum við ríkisvaldið og hvað varðar almenna þjónustu við landshlutann í heild. Þannig muni nýtt byggðastig bjóða upp á ýmsa þjónustu, mannlíf og menningu sem skarast við hlutverk höfuðborgarinnar.
Dregin voru fram níu áhersluatriði í tillögunum:
- Samgöngumál: Reglulegt millilandaflugi fari í fastan farveg sem fyrst, stjórnvöld tryggi að áframhaldandi uppbyggingu og að framlög séu næg til að tryggja aðra flugtengingu inn í landið.
- Raforka: Ágreiningur um flutningsleiðir sem tryggja afhendingaröryggi verði leystur.
- Menning: Að formfest verði með lögum, að hlutur Akureyrar í heildar framlögum til menningarmála sé í einhverju samræmi við áhrifasvæði svæðisborgarinnar og mikilvægi hennar þannig virt í verki. Þetta gæti t.a.m. falist í tvöföldun á framlögum til MAk.
- Norðurslóðir: Skilgreind verði þau verkefni og það fjármagn sem fylgja þeirri viðurkenningu stjórnvalda að Akureyri sé miðstöð norðurslóðamála á Íslandi. Háskólinn á Akureyri og stofnanir innan málaflokksins á háskólasvæðinu efli samvinnu og sýnileika.
- Stjórnsýsla: Stjórnsýsla ríkisins verði efld á Akureyrarsvæðinu og skoðað verði að staðsetja nýja starfsemi á vegum ríkisins þar, samhliða því að haldið verði áfram á þeirri braut að skapa störf sem eru óháð staðsetningu.
- Menntun: Háskólanum á Akureyri og framhaldsskólum á svæðinu sé tryggt nauðsynlegt fjármagn til rekstrar og aukins fjölbreytileika í námsframboði.
- Heilbrigðismál: SAk verði gert að háskólasjúkrahúsi.
- Félagsþjónusta: Aukið verði samstarf milli Akureyrar og annarra sveitarfélaga og unnið að víðtækari útfærslu á notkun velferðartækni á áhrifasvæði svæðisborgar.
- Öryggismál: Að starfsemi lögreglu (sérsveitar) verði ef efld samhliða vaxandi borgarsamfélagi og hafinn undirbúningur að byggingu eða opnun fangelsis að nýju.
Tilurð þessa verkefnis er sú að samþykkt var sem áhersluverkefni í sóknaráætlun Norðurlands eystra að skilgreina borgarhlutverk Akureyrar. Fékk RHA styrk til þess að vinna að því verkefni. Í framhaldinu skipaði ráðherra byggðamála starfshóp. Birgir Guðmundsson var formaður starfshópsins og fulltrúi ráðherra. Elías Pétursson, bæjarstjóri Fjallabyggðar og Kristján Þór Magnússon, sveitarstjóri Norðurþings, sátu í starfshópnum sem fulltrúar SSNE. Ásthildur Sturludóttir, bæjarstjóri og Hilda Jana Gísladóttir, bæjarfulltrúi voru fulltrúar Akureyrarbæjar í starfshópnum. Með hópnum störfuðu Hanna Dóra Hólm Másdóttir, sérfræðingur í samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytinu, Reinhard Reynisson, sérfræðingur á þróunarsviði Byggðastofnunar, Baldvin Valdemarsson, sviðsstjóri atvinnu- og byggðaþróunar hjá SSNE. Arnar Þór Jóhannesson var verkefnisstjóri RHA við rannsóknir RHA tengdar skýrslugerðinni og að þeirri vinnu kom einnig Hjalti Jóhannesson fyrir hönd RHA.
Í skýrslunni er byggt á fræðilegum heimildum, sögulegum gögnum og könnunum og viðtölum sem voru sérstaklega tekin fyrir þetta verkefni. Hitann og þungann af þeirri vinnu bar Rannsóknarmiðstöð Háskólans á Akureyri auk þess sem sérfræðingar frá Byggðastofnun og SSNE veittu ráðgjöf. Efnistök, túlkanir og tillögur eru þó á ábyrgð starfshópsins sjálfs.